Produkt krajowy brutto (PKB)

Produkt krajowy brutto (PKB) - 

jest rynkową wartością wszystkich finalnych dóbr i usług, wytworzonych w kraju w danym okresie. (Mankiw, Taylor 2009). 

 

Wartość rynkowa w tej definicji oznacza, że do PKB liczymy taką wartość, jaką kupujący płacą na rynku sprzedawcom. W Lublinie za chleb ktoś zapłaci 3zł, w Warszawie 4zł. Do PKB dodamy zarówno 3zł z Lublina, jak i 4zł z Warszawy. 

Kiedy mówimy o wszystkich dobrach, należy to rozumieć jako wszystkie dobra, których sprzedaż została udokumentowana. Mówimy zatem o legalnej sprzedaży dóbr i usług. Sprzedanie koledze używanej książki za 50 zł nie zwiększa PKB. 

Dobrem finalnym jest na przykład kawa, którą kupiłeś w kawiarni. Mleczko do tej kawy, jest produktem pośrednim. To samo mleczko zostanie dodane do PKB jako produkt finalny, jeżeli kupisz je sobie w sklepie do wykorzystania w domu. Inny przykład: samochód jest produktem finalnym, stal potrzebna do jego wytworzenia jest produktem pośrednim.
Dla powtórzenia: dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Mogą to być dobra konsumpcyjne, nabywane przez gospodarstwa domowe, lub maszyny nabywane przez przedsiębiorstwa.

Z pojęciem dobra finalnego łączy się pojęcie wartości dodanej.

Wartość dodana jest przyrostem wartości dóbr w wyniku procesu produkcji. Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dobra finalnego sumy kosztów rzeczowych zużytych do produkcji tych dóbr. Uwaga: koszty pracowników zatrudnionych w procesie produkcji nie stanowią kosztów rzeczowych!

Do PKB zalicza się także wartość usług. Są to na przykład usługi doradcze, usługi dla ludności (szewc, fryzjer, ślusarz, krawiec) a także usługi rozrywkowe (seans w kinie, koncert, spektakl w teatrze, dyskoteka). 

Warto  zwrócić uwagę na słowo wytworzonych. Oznacza to, że do PKB zalicza się tylko te dobra i usługi, które zostały wyprodukowane lub zrealizowane w analizowanym okresie. Do PKB zaliczymy sprzedaż nowego telefonu komórkowego, natomiast sprzedanie używanego telefonu do PKB nie zostanie włączona. 

PKB obejmuje wszystkie dobra i usługi wytworzone na terenie danego kraju. Jeżeli niemiecka firma produkuje w Polsce silniki samochodowe, ich wartość zostanie zaliczona do polskiego PKB. Natomiast wartość produkcji polskiego przedsiębiorstwa, którego fabryka znajduje się w Czechach, zostanie zaliczona do czeskiego PKB. 

Do PKB włączamy wartość produkcji i usług wytworzonych w danym okresie. Najczęściej PKB obliczany jest w okresie jednego roku i kwartału. 

Składniki PKB

PKB (w równaniach będzie oznaczany jako Y) składa się z czterech głównych składników. Należą do nich:

1. konsumpcja (C - od ang. consumption) - reprezentuje wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi, 
2. inwestycje (I - od ang. investments) - obejmują wydatki na dobra, które zostaną wykorzystane do produkcji innych dóbr i usług. Mówimy tu o urządzeniach, maszynach, budynkach oraz inwestycji w podnoszenie stanu zapasów (na przykład wyprodukowany, ale nie sprzedany komputer), 
3. wydatki państwa (G - od ang. government purchases) - są to wydatki ponoszone przez administrację samorządową i centralną. Obejmują wydatki na prace publiczne oraz wynagrodzenia pracowników zatrudnianych przez państwo. Nie obejmują płatności transferowych (np. emerytur), ponieważ są to świadczenia nie związane z produkcją lub świadczeniem usług. 
4. Eksport netto (NX) - jest równy sumie wydatków na dobra i usługi wyprodukowane w kraju i sprzedane za granicę (eksport - Ex) pomniejszonej o krajowe wydatki na dobra i usługi wytworzone za granicą (import - Im). 

Wzór na PKB wygląda tak:  Y = C + I + G + NX,  gdzie NX = Ex - Im.

PKB Polski w roku 2010 wyniósł 1415,4 mld zł (około 439 mld $). 

PKB Polski w roku 2011 wyniósł 1522,7 mld zł (około 472 mld $).

Dla porównania wartość PKB w roku 2011 w wybranych innych krajach:

USA       -    14622 mld $
Chiny      -     5745 mld $
Niemcy   -     3306 mld $
Włochy   -     2037 mld $
Holandia -       770 mld $
Norwegia -      413 mld $

żródło: opracowanie własne

PKB w cenach czynników produkcji jest natomiast miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich (VAT płacony przez przedsiębiorstwa) i z uwzględnieniem subsydiów (środki otrzymywane przez przedsiębiorstwa z budżetu państwa). 

PKB w cenach cz. produkcji = PKB w cenach rynkowych - podatki pośrednie (Te) + subsydia (S). 

Bibliografia:
Mankiw, N. G., Principles of Macroeconomics, South-Western Cengage Learning, Mason, OH, 2009
Mankiw, N.,G., Taylor, M., P., Makroekonomia, PWE, Warszawa, 2009
Begg, D., Fischer, S., Dornbusch, R. Makroekonomia, PWE, Warszawa 2007
Milewski, R., Kwiatkowski, E., Podstawy Ekonomii, PWN, Warszawa 2005